Jutro 14 października będziemy obchodzić 250 rocznicę utworzenia Komisji Edukacji Narodowej oraz Dzień Edukacji Narodowej święto wszystkich pracowników oświaty.
Przypominamy kilka historycznych faktów.
Komisja Edukacji Narodowej została powołana dokładnie 14 października 1773 roku na wniosek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Była to pierwsza w Europie instytucja, która miała charakter ministerstwa oświaty. W tym zakresie Polska wyprzedziła więc wiele innych krajów. Komisja ta działała w latach 1773-1794, a w zakres jej działalności wchodziło m.in. stworzenie nowoczesnej struktury organizacji oświaty, a także zreformowanie programów nauczania.
Pierwotny skład Komisji liczył 8 osób: 4 senatorów i 4 posłów. Najbardziej zasłużonymi, oficjalnymi członkami byli posłowie wywodzący się z magnackich rodzin i rodzin powiązanych z tzw. Familią, m.in.: Adam Kazimierz Czartoryski, Joachim Litawor Chreptowicz, Ignacy Potocki i Andrzej Zamoyski. Ponadto w pierwszym składzie Komisji byli biskup płocki Michał Poniatowski oraz August Sułkowski i Antoni Józef Poniński.
W państwie, w którym panowały podziały i chaos pojawiła się nadzieja w postaci Komisji Edukacji Narodowej, która po wstępnych analizach zdecydowała się na scentralizowaną, jednolitą naukę w języku polskim i prowadzenie edukacji dla wszystkich stanów społecznych. Zaczęto uczyć nie tylko religii, ale poszczególnych dziedzin, takich jak historia, geografia, nauka języka ojczystego czy nauki przyrodnicze. Wprowadzono podręczniki szkolne i obowiązek kształcenia nauczycieli.
Osiągnięcia Komisji Edukacji Narodowej:
- dokonanie gruntownych reform w szkolnictwie (na wszystkich etapach edukacji);
- język polski stał się osobnym przedmiotem szkolnym;
- stworzono Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, które m.in. opracowało pionierskie podręczniki i całą, polską terminologię w dziedzinach różnych nauk, takich jak chemia, fizyka czy matematyka. Z tych podręczników korzystano przez wiele kolejnych lat, z niektórych jeszcze w czasach II Rzeczpospolitej;
- wprowadzenie w nieco innej postaci zajęć z wychowania fizycznego;
- reforma szkolnictwa wyższego – Akademii Krakowskiej i Wileńskiej;
- organizowanie seminariów dla nauczycieli.
Dokonania KEN 250. lat temu były często fenomenem na skalę europejską, a nawet światową.
Z okazji Dnia Edukacji Narodowej składamy wszystkim pracownikom oświaty życzenia przede wszystkim uśmiechu na twarzy i satysfakcji z wykonywanej pracy, a także pociechy z uczniów, którzy będą zaskakiwać w najlepszy możliwy sposób.
Źródło:
K. Dormus, „Historia Komisji Edukacji Narodowej” [w:] Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie; wikipeda