„Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych ma być wyrazem hołdu dla żołnierzy drugiej konspiracji za świadectwo męstwa, niezłomnej postawy patriotycznej i przywiązania do tradycji niepodległościowych, za krew przelaną w obronie ojczyzny” – napisał w lutym 2010 r. prezydent Lech Kaczyński.
3 lutego 2011 roku Sejm uchwalił ustawę o ustanowieniu dnia 1 marca Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych
Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” przypada na 1 marca. Tego dnia w 1951 r. w więzieniu na warszawskim Mokotowie, po pokazowym procesie, zostali rozstrzelani przywódcy IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” – prezes WiN ppłk Łukasz Ciepliński („Pług”, „Ludwik”) i jego najbliżsi współpracownicy: Adam Lazarowicz, Mieczysław Kawalec, Józef Rzepka, Franciszek Błażej, Józef Batory i Karol Chmiel. Ich ciała komuniści zakopali w nieznanym miejscu.
Żołnierze Wyklęci byli żołnierzami polskiego powojennego podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, którzy stawiali opór sowietyzacji Polski i podporządkowaniu jej ZSRR. Walcząc z siłami nowego agresora, musieli zmierzyć się z ogromną, wymierzoną w nich propagandą Polski Ludowej, która nazywała ich „bandami reakcyjnego podziemia”.
Liczbę członków wszystkich organizacji i grup konspiracyjnych szacuje się na 120-180 tysięcy. Większość akcji oddziałów podziemia antykomunistycznego było wymierzonych w oddziały zbrojne UB, KBW czy MO. Podziemie niepodległościowe aktywnie działało też na Kresach Wschodnich, szczególnie na ziemi grodzieńskiej, nowogródzkiej i wileńskiej. Ostatnim członkiem ruchu oporu był Józef Franczak ps. „Lalek”, który zginął w obławie w Majdanie Kozic Górnych pod Piaskami (woj. lubelskie) osiemnaście lat po wojnie – 21 października 1963 roku. Żołnierzy Wyklętych dotknęły ogromne prześladowania. W walkach podziemia z władzą zginęło około 9 tys. konspiratorów. Kolejnych kilka tysięcy zostało zamordowanych na podstawie wyroków komunistycznych sądów lub zmarło w więzieniach.
W związku obchodami Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” w Lublinie zostało przygotowanych szereg uroczystości, do uczestnictwa w których serdecznie zachęcamy:
1 marca 2022 r. (Lublin)
9.00. Złożenie kwiatów na Mogile – Pomniku Zamordowanych na Zamku Lubelskim w latach 1944–1954 – cmentarz przy ul. Unickiej (drugie wejście od ul. Walecznych)
9.30. Uroczystość na placu Zamkowym
• Apel pamięci, salwa honorowa
• Złożenie wieńców pod tablicą upamiętniającą Ofiary więzienia na Zamku Lubelskim, a następnie pod pomnikiem „Zaporczyków”
10.30. Złożenie kwiatów i zapalenie zniczy pod pomnikiem Żołnierzy Wyklętych przy kościele Św. Michała Archanioła, ul. Fabryczna 19
11.15. Złożenie wieńców pod pomnikiem żołnierzy NSZ przy rondzie Narodowych Sił Zbrojnych
11.30. Złożenie wieńców pod pomnikiem Zrzeszenia WiN przy rondzie WiN
12.00. Msza w intencji poległych, pomordowanych i zmarłych Żołnierzy Wyklętych. Kościół pw. Świętej Rodziny w Lublinie, ul. Jana Pawła II 11
13.00. Prelekcja dra hab. Mieczysława Ryby, prof. KUL, członka kolegium IPN ‒ Dziedzictwo Żołnierzy Wyklętych, Dom Akcji Katolickiej, parafia pw. Świętej Rodziny ul. Jana Pawła II 11
Wydarzenia towarzyszące:
27 lutego 2022 r.
9.00. XI Ogólnopolskie Zawody Strzeleckie o Puchar Żołnierzy Wyklętych. Strzelnica klubu KS Snajper, ul. Gospodarcza 27 (Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Lublinie)
28 lutego 2022 r.
9.00. Otwarcie wystawy: „Żołnierze Wyklęcie. Podziemie niepodległościowe 1944-1956”,Plac Króla Władysława Łokietka
1 marca 2022 r.
10.00 Prezentacja aplikacji multimedialnej: „Śladami bohaterów” (OIPN w Lublinie), XXIX LO im. cc. mjra Hieronima Dekutowskiego ps. „Zapora”, ul. Lipowa 25
17.00 Konferencja popularno-naukowa: Żołnierze „Niezłomni” – historia i przywracanie pamięci [transmisja na żywo na Facebooku IPN Lublin]
dr Robert Derewenda Dyrektor OIPN w Lublinie ‒ prowadzenie konferencji
- Grzegorz Makus (OBEN IPN w Lublinie) ‒ „Pozostała nam walka – aż do ostatka”. Tadeusz Zieliński „Igła” (1927‒1948).
- dr Daniel Piekaruś (OA IPN w Lublinie) ‒ Żołnierze podziemia niepodległościowego na fotografiach zdeponowanych w OA IPN w Lublinie.
- Aneta Kołtun (OA IPN w Lublinie) – Represje wobec ludności cywilnej udzielającej pomocy żołnierzom AK-WiN – studium przypadków.
- dr Artur Piekarz (OBPiI IPN w Lublinie) – Prace poszukiwawczo-ekshumacyjne na Cmentarzu Rzymskokatolickim przy ul. Unickiej w Lublinie w latach 2020‒2021.
- Łukasz Pasztaleniec (OBPiI IPN w Lublinie) – Prace poszukiwawcze ofiar systemów totalitarnych na terenie Lubelszczyzny w latach 2020‒2021.
17.30. Lubelski Marsz Pamięci Żołnierzy Wyklętych (Fundacja im. Kazimierza Wielkiego), Plac Litewski, Pomnik Nieznanego Żołnierza – Plac Zamkowy, Pomnik „Zaporczyków”
20.00. Spektakl: „Zapora. Nigdy się nie poddamy”, scen. i reż. Marcin Wąsowski, LCK ul. A. Grottgera 2. Bezpłatne wejściówki rezerwacja www.lcklubelskie.pl
2 marca 2022 r.
18.00. Spektakl: „Zapora. Nigdy się nie poddamy”, scen. i reż. Marcin Wąsowski, LCK ul. A. Grottgera 2. Bezpłatne wejściówki rezerwacja www.lcklubelskie.pl
1–4 marca 2022 r. (OIPN w Lublinie oraz NBP Oddział Okręgowy w Lublinie)
Internetowy quiz z nagrodami „Żołnierze Wyklęci – Podziemie Niepodległościowe
1944-1963”, Facebook -> IPN Lublin
1–4 marca 2022 r. (Księgarnia OIPN w Lublinie, ul. Staszica 22 a)
Mobilna gra miejska: „O wilkach mowa” w aplikacji Actiontrack o przygotowaniach do akcji ekspropriacyjnej oddziału ppor. Stanisława Łukasika ps.„Ryś”
8 marca 2022 r. (OIPN w Lublinie, LUW oraz NBP Oddział Okręgowy w Lublinie)
8.30 Otwarcie wystawy: „Kobiety niezłomne”. Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie, ul. Staszica 22 a
9.00 Sesja historyczna: „Bohaterowie Tacy jak Wy”. Sala Błękitna Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego, ul. Spokojna 4
- dr Robert Derewenda, Dyrektor Oddziału IPN w Lublinie ‒ Wprowadzenie
- Grzegorz Makus (OBEN IPN w Lublinie) „Ostatnie Polskie Powstanie”. Zarys dziejów podziemia antykomunistycznego w Polsce 1944‒1956.
- Paweł Skrok (OBUWiM IPN w Lublinie) ‒ „Dzieci, Wolnej, Niepodległej, Świętej”. Przywracanie pamięci o Żołnierzach Wklętych”
- dr Ilona Skibińska-Fabrowska, Dyrektor NBP Oddział Okręgowy w Lublinie Prezentacja monety NBP Wyklęci przez komunistów żołnierze niezłomni – Zdzisław Broński ps.„Uskok”
- Quiz Kahoot wśród uczestników konferencji
12.00 Msza Św. w intencji cc. mjra Hieronima Dekutowskiego ps. „Zapora” i jego podkomendnych Kościół Garnizonowy, al. Racławickie 20
13.20. Złożenie kwiatów na symbolicznej mogile cc. mjra Hieronima Dekutowskiego ps. „Zapora” i jego podkomendnych. Cmentarz przy ul. Białej 3 w Lublinie
13.40. Złożenie kwiatów pod pomnikiem cc. mjra Hieronima Dekutowskiego ps. „Zapora” i jego podkomendnych. Skwer przed XXIX Liceum Ogólnokształcącym w Lublinie im. cc. mjr. Hieronima Dekutowskiego ps. „Zapora”, ul. Lipowa
Warto tez przybliżyć sobie historię Żołnierzy Wyklętych. Bardzo dobre materiały na ich temat opracował IPN na swoich stronach internetowych. Szczerze polecamy.